การฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำ ( Intraveneous injection )
จุดประสงค์
•เป็นการให้ยาที่ต้องการให้ออกฤทธิ์เร็วหรือต้องการรักษาระดับของยาในกระแสเลือดให้สม่ำเสมอ ยาที่ให้ต้องมีลักษณะเป็นน้ำใส และไม่มีส่วนผสมของน้ำมัน มี 4 วิธี
• การฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำโดยตรง
• การฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำโดยผ่านชุด heparin lock
• การฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำผ่านชุดให้สารละลายทางหลอดเลือดดำ
• การให้ยาทางหลอดเลือดดำเป็นหยด
วิธีการให้ยา
• แจ้งให้ผู้ป่วยทราบ
• ให้ผู้ป่วยกำมือข้างที่จะฉีดยาให้แน่น ใช้สายรัดห้ามเลือดเหนือบริเวณที่จะแทงเข็ม 2- 3 นิ้ว
• ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะแทงเข็มด้วย antiseptic solution
• ไล่อากาศจากกระบอกฉีดยาจนหมด
• ทำผิวหนังบริเวณที่จะแทงเข็มให้ตึง
• แทงเข็มเข้าหลอดเลือดดำ โดยหงายปลายตัดเข็มขึ้น เมื่อเลือดเข้ามาในกระบอกฉีดยาให้ลดมุมการแทงเล็กลง ให้เข็มขนานกับผิวหนัง ดันเข็มเข้าไปในหลอดเลือดดำประมาณ 2/3 ของความยาวเข็ม ถ้ายังมีเลือดไหลเข้ามาในกระบอกฉีดยา แสดงว่าเข็มยังอยู่ในหลอดเลือดดำ ให้ปลดสาย tourniquet และเดินยาช้า ๆ จนหมด สังเกตอาการผู้ป่วยขณะให้ยา
• ใช้สำลีกดบนตำแหน่งที่แทงเข็ม ถอนเข็มออก กดสำลีไว้สักครู่ให้เลือดหยุด หรือใช้ พลาสเตอร์ปิดทับสำลีไว้ให้แน่น
วิธีฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำโดยผ่านชุด heparin lock
Heparin lock เป็นอุปกรณ์ขนาดเล็กที่ใส่คาหลอดเลือดดำไว้สำหรับให้ยาทางหลอดเลือดดำเป็นระยะ ๆ ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนที่เป็นเข็มใส่คาไว้ในหลอดเลือดดำ อีกส่วนเป็นรูปทรงกระบอกปลายข้างหนึ่งต่อกับเข็ม อีกปลายเป็นจุกยางปิดไว้เพื่อใช้สำหรับแทงเข็มเพื่อฉีดยา (medication port)
ในชุด heparin lock จะใส่ heparin soulution 10 – 100 unit/cc. หรือ physiological saline solution (PSS) เพื่อป้องกันการแข็งตัวของเลือด
วิธีการฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำโดยผ่านชุด heparin lock มีดัง
• ถ้าใช้ heparin ใส่ในชุด heparin lock
• เตรียมกระบอกฉีดยาบรรจุ heparin 0.5 cc. และกระบอกฉีดยาบรรจุ PSS 2 cc.( ไล่อากาศออกจนหมด )
• ทำความสะอาด medication port ด้วย antiseptic solution ปล่อยให้แห้ง
• ฉีด PSS เข้า medication port 1 cc. เพื่อไล่ heparin เก่า
• ฉีดยาที่นำมาเข้า medication port
• ฉีด PSS เข้า medication port 1 cc. เพื่อไล่ยา
• ฉีด heparin เข้า medication port ตาม
• ถ้าใช้ PSS ใส่ในชุด heparin lock โดยไม่ใช้ heparin
• เตรียมกระบอกฉีดยาบรรจุ PSS 1 cc. ไล่อากาศออกจนหมด
• ทำความสะอาด medication port
• ฉีดยาที่เตรียมมาเข้า medication port
• ฉีด PSS เข้า medication port ตาม
หมายเหตุ
ถ้ามีการฉีดยาห่างกันเกิน 8 ชั่วโมง จะต้องฉีด heparin หรือ PSS ทุก 8 ชั่วโมง
• หมั่นตรวจสอบค่า partial thromboplastin time (PTT) และสังเกตอาการผิดปกติที่อาจเกิดจากการได้รับ heparin
วิธีฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำโดยผ่านชุดให้สารละลายทางหลอดเลือดดำ
การฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ ให้เข็มทำมุม 60 องศาในคนผอม และ90 องศาในคนอ้วน และขึ้นอยู่กับกล้ามเนื้อที่จะฉีดด้วย แทงเข็มลึกประมาณ 1.5-2 นิ้ว กล่าวคือ กล้ามเนื้อเล็กแทงเข็มตื้น กล้ามเนื้อใหญ่แทงเข็มได้ลึกกว่า
วิธีให้ยาทางหลอดเลือดดำเป็นหยด
- ยาบางชนิดจำเป็นต้องให้เป็นหยด หรือให้ช้า ๆ เพื่อให้เกิดประโยชน์มากกว่า และเป็นอันตรายน้อยกว่า
- ยาบางชนิดต้องนำมาละลายกับสารละลาย เช่น 5% Dextrose in water ให้ยาเจือจาง
วิธีการให้ยา
เหมือนกับการให้สารละลายทางหลอดเลือดดำทั่วไป แต่อาจให้ยาเป็นระยะสม่ำเสมอ เช่น ทุก 4 ชั่วโมง ซึ่งจำเป็นต้องเปิดเส้นเลือดไว้โดยไม่ต้องแทงเข็มใหม่ทุกครั้ง สามารถให้ในกรณีที่ผู้ป่วยได้รับสารละลายทางหลอดเลือดดำอยู่แล้ว โดยนำขวดบรรจุยาพร้อมชุดให้สารละลายนำไปต่อกับชุดสารละลายทางหลอดเลือดดำที่ผู้ป่วยกำลังได้รับอยู่ โดยใช้ three way
ถ้าผู้ป่วยมี heparin lock คาไว้ก็สามารถให้ผ่าน heparin lock ได้ นอกจากนี้ชุดให้สารละลายยังมีชนิดที่มีกระบอกสำหรับบรรจุยาที่ให้เป็นระยะ ๆ ได้